Wat kun je daarmee als fokker?
Op 8 november zijn de nieuwe stamboekhengsten van het KFPS bekend geworden. Tijdens het centraal onderzoek kreeg één van deze goedgekeurde hengsten last van zijn ogen. Er is vastgesteld dat het om distichiasis gaat en hij is daarvoor behandeld. De eerste vraag die bij een fokker, die op zoek is naar een passende hengst, opkomt is: Wat is distichiasis?
Distichiasis is een storing in de embryonale ontwikkeling van het veulen. De differentiatie van epitheelcellen van het ooglid wordt door een gendefect niet volledig afgerond. Daardoor gaan uit een soort talgkliertjes op de ooglidrand kleine wimperhaartjes groeien. Die kunnen voor irritatie en soms zelfs beschadiging van het hoornvliesoppervlak zorgen. Het begint met een traanoog en kan zonder behandeling tot ernstige oogproblemen leiden. De behandeling bestaat uit het wegbranden van de haarzakjes die er niet horen te zitten.
Overerving van distichiasis
De volgende vraag is:
Hoe groot is de kans dat een veulen van deze hengst dezelfde problemen gaat ontwikkelen als zijn vader?
Wat we uit onderzoek uit 2020 weten is dat de frequentie van de defecte variant van het gen 32% is (https://bmcgenomics.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12864-020-07265-8#Fig2). Daaruit kun je berekenen dat ongeveer 10% (0,32 x 0,32) van de huidige Friezenpopulatie de defecte variant dubbel heeft en dus als potentiële lijder ergens rondloopt. Dat zou betekenen dat er ieder jaar zo’n 400 nieuwe distichiasis gevallen gediagnosticeerd worden. Navraag bij een aantal dierenartsen die veel Friezen zien, leert dat de jaarlijkse frequentie van behandelde gevallen in Nederland op één hand te tellen is. Blijkbaar heeft een Fries die de foute variant van het gen van zowel vader als moeder heeft meegekregen nog steeds een flinke kans om in zijn leven geen grote oogproblemen te ontwikkelen. Oftewel: niet alle paarden die twee foute genen hebben, krijgen last van hun ogen.
Kies je deze hengst?
Kunnen we nu achteroverleunen en zonder grote risico’s deze hengst voor onze merrie kiezen?
Het antwoord op die vraag is iets complexer en speculatiever.
De reden dat lang niet alle potentiële lijders (genetisch gezien) verschijnselen krijgen ligt waarschijnlijk in bijkomende factoren. Je kunt dan denken aan: de lengte van de foute wimperhaartjes (distichiae), de hardheid ervan, verschillen in afweermechanismen tegen hoornvlies aantasting, etcetera. Een deel van die bijkomende factoren hebben waarschijnlijk ook een genetische basis. Het geheel van genetische fouten en bijkomende genetische- en milieu-factoren maakt het onvoorspelbaar welke paarden verschijnselen gaan krijgen. Feit is wel dat de betreffende hengst de verschijnselen had tijdens het centraal onderzoek. Het is dus aannemelijk dat ook een deel bij de bijkomende factoren op dat moment ongunstig waren. Je kunt vervolgens alleen maar hopen dat niet al te veel van die bijkomende factoren een genetische basis hebben. Want als dat wel het geval is zal hij ze ook doorgeven aan zijn nakomelingen.
Consequenties voor veulens
Samenvattend hebben we dus een dekhengst die aan al zijn nakomelingen een gendefect doorgeeft en een onbekend deel ongunstige bijkomende factoren. De allelfrequentie van het defect in de populatie maakt dat 32% van de veulens van deze hengst genetisch gezien lijder is van de gestoorde embryonale ontwikkeling die voor distichiasis kan zorgen. De overige 68% van de veulens is drager van het gendefect en dit deel zal het dus ook weer doorgeven aan hun nakomelingen.
Test je merrie!
Wat je als fokker in ieder geval wil doen is voorkomen dat jouw fokproduct op enig moment een oogprobleem gaat krijgen door jouw paringskeuze. Gelukkig kan dat met distichiasis. Er bestaat namelijk een test die beschikbaar is voor eigenaren en aangeboden wordt door Van Haeringen. Wij adviseren om daar gebruik van te maken als u overweegt om de hengst met distichiasis te gaan gebruiken. Alleen als de merrie vrij is van dragerschap is het verantwoord om de hengst te gebruiken.
Tekst: Frank Houterman
Fenway Foundation
De Fenway foundation heeft een video over distichiasis bij Friezen gemaakt. Deze video is hieronder te bekijken (in het Engels).
